Duyu bütünleme, duyu organları aracılığıyla algılanan uyaranların işlenmesi ve karşılığında tepki verme sürecidir. Ancak, bazı kişiler, duyusal uyaranlara beklenildiğinden daha fazla ya da daha az tepki verebilmektedir. Duyusal uyaranların işlenmesinde sorun yaşanmasına sebep olan bu durum, duyu bütünleme bozukluğudur.
Özellikle erken yaşta tespit edilip, terapiye başlanması durumunda, bu bozukluğa sahip olan kişiler çevrelerine daha kolay uyum sağlayabilmektedir. Bu nedenle, ebeveynlerin konu hakkında bilgi edinip, çocuklarını yakından gözlemlemeleri önemlidir.
Duyu Bütünleme Nedir?
Duyu bütünleme nedir: Bu terim, bedenden ve çevreden gelen duyusal bilgilerin işlenmesi, bütünleştirilmesi ve düzenlenmesini ifade eder. Basitçe söylemek gerekirse bu durum, duyularımız aracılığı ile algıladığımız şeyleri nasıl tecrübe ettiğimizi, yorumladığımızı ve nasıl tepkiler ürettiğimizi belirler. Giyinmek, yemek yemek, hareket etmek, sosyalleşmek, öğrenmek ve çalışmak gibi günlük olarak yapmamız gereken her şeyde önemlidir.
Algılayıp, tepki verdiğimiz ve bu süreci içeren duyular, görme, duyma, dokunma, tat, koku, propriyosepsyion, yani beden farkındalığı ve pozisyon algısı, vestibüler, yani hareket, denge ve koordinasyon ve interosepsiyon, yani bedenin açlık, yorgunluk gibi hisleri algılamasını sağlayan duyulardır.
Duyu Bütünleme Bozukluğu
Çoğu kişi için duyu bütünlemenin gelişimi, normal gelişimimizin bir parçası olarak gençken ve yuvarlanma, emekleme, yürüme gibi günlük yaptığımız şeylerde gerçekleşir fakat bazı çocuklarda gelişim geride kalabilmektedir. Bu duruma duyu bütünleme bozukluğu denilmektedir.
Bu duruma sahip bireylerde, beynin, duyular yoluyla gelen bilgileri almakta ve bunlara yanıt vermekte zorlandığı gözlemlenir. Bazı duyusal uyaranlara aşırı tepkiler verirken bazılarına yetersiz tepki verebilir.
Buna ek olarak, kalabalık korkusu, kumaşın neden olduğu histen dolayı kıyafet giyerken rahatsızlık, dokularından dolayı belirli yiyecekleri yeme konusunda isteksizlik, dokunma ve sarılma korkusu, başkaları tarafından fark edilmeyen arka plan seslerinden uzak durma, zayıf denge ve düşme konusunda aşırı endişe gibi birçok farklı belirtisi de olabilmektedir.
Duyu Bütünleme Eğitimi
Duyu bütünleme eğitimi, bu bozukluğa sahip olan çocukların, duyusal uyaranlara karşı sakin kalabilme, uygun tepkiler verebilme gibi becerilerini geliştirerek yaşam kalitelerini arttırmayı hedefler.
Eğitime erken başlanması durumunda bireyin sosyal hayata ve gündelik işlere adapte olabilmesi kolaylaşmaktadır. Ancak, yetişkinler için de gerekli uyarlamaların yapılması durumunda eğitim yarar sağlayabilmektedir. Yetişkinliğe kadar tanı almamış ya da eğitim almamış kişiler de bir uzmana başvurarak kendilerine uygun program oluşturulmasını sağlayabilir.
Arnavutköy ve Hadımköy’deki terapi ve rehabilitasyon merkezlerimize başvurarak eğitimin yaşa ve kişiye göre nasıl değiştiğine ve eğitimlerin nasıl olduğuna dair detaylı bilgi alabilirsiniz.
Duyu Bütünleme Terapisi
Duyu bütünleme terapisi, çocukların tüm duyularını birlikte kullanmayı öğrenmelerine yardımcı olmak için kullanılır.
Duyusal bilginin işlenmesindeki zorlukların günlük yaşamdaki zorluklarla ilişkili olabileceği fikri ilk olarak 1950’li ve 1960’lı yıllarda terapist ve eğitim psikoloğu A. Jean Ayres tarafından ortaya atılmıştır. Ayres, 1970’li yılların sonlarında duyusal işlem güçlüğü çeken çocuklar için bir tedavi olarak bu terapi yöntemini geliştirmiştir.
Bu terapi çocuğun bir terapist tarafından değerlendirilmesi ile başlar. Terapist daha sonra çocuğun duyusal tepkilerini, özellikle denge ve fiziksel hareketle ilgili tepkileri, kontrollü bir şekilde uyarmaya yönelik faaliyetleri içeren bir program planlar ve yürütür. Bu faaliyetler, sallanma, zıplama veya tırmanma gibi şeyleri içerebilir.
Bunlara ek olarak bu terapi yöntemi, iletişim, davranışsal ve eğitimsel terapileri de içeren daha geniş programların bir parçası olacak şekilde tasarlanmıştır.
Duyu Bütünleme Aktiviteleri
Duyu bütünleme aktiviteleri çocuklar için eğlenceli olabilir. Çocuklar için eğlenceli olan aktiviteler ve oyunlarla, farklı duyu organlarına hitap eden ve duyu organlarının algıladığı uyaranların doğru işlenip uygun yanıtlar üretilmesini pratik ettiren birçok aktivite bulunmaktadır. Önemli olan, çocuğunuzu zorlamadan, kontrollü bir şekilde sevdiği aktiviteler içerisinden duyusal uyaranlar ile çalıştırmaktır.
Evde yapılabilecek aktiviteler arasında, küçük pilates topuyla yumuşak yüzeylerde oynamak, yerde sırtüstü uzanmış haldeyken asılı duran bir topa ayakları ile vurmayı denemek, çok yüksek olmayan bir zeminden birazcık daha alçak yumuşak bir zemine atlamak, cilde zarar vermeyecek yağlar ile cilde çok hafif baskı yaparak dokunmak, farklı sertlik ve dokularda olan yüzeylere çıplak el ve ayaklar ile dokunmak gibi birçok aktivite bulunmaktadır.
Duyu Bütünleme Kitap
Duyu bütünleme bozukluğu ile ilgili birçok kitap mevcuttur. Bu kitapların birçoğu özellikle ebeveynleri bilgilendirmeye yöneliktir. Bunun sebebi, uzmanlar tarafından destek alan çocukların terapilerinin olumlu sonuçlanabilmesindeki en önemli etkenlerden birinin ebeveynlerin yaklaşımlarıdır.
Bunun dışında, bu alanda uzmanlaşmak isteyen terapistler için de birçok kitap seçeneği vardır. Bu kitaplar, bilimsel araştırmalar doğrultusunda konu ile ilgili bilgi aktarmaktadır.
Son olarak ise, bu konu da gelişim sağlamaya katkıda bulunmayı hedefleyen çocuk kitapları da mevcuttur. Bu kitaplar basit ve renkli aktiviteler ile çocukların duyuları işlemesine yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
Duyu Bütünleme Materyalleri
Duyu bütünleme materyalleri, çocukların farklı duyusal uyaranları deneyebilmelerini sağlayan, sık sık belli duyulara alışmak için dokunup oynayabilecekleri materyallerdir.
Bu materyallerin yüzeyleri farklı dokulardan oluşmaktadır. Örneğin, minik tırtıklı toplar, pürüzsüz ufak yastıklar yaygın olarak bulunabilmektedir. Buna ek olarak, bu materyallerin yumuşaklıkları da birbirine göre farklılaşmaktadır. Böylece, çocuklar hem oyun oynayabilir hem de farklı duyusal uyaranlara maruz kalarak alışma şansını arttırabilmektedir.
Duyu Bütünleme Odası
Duyu bütünleme odası, birçok farklı duyusal uyaranı barındıran ama aynı zamanda duyusal uyarılmanın kontrollü gerçekleştirilebileceği terapi odalarıdır.
Bu odalar, çocukların, özellikle günlük hayatta karşılaşabilecekleri uyaranlara hazırlanmaları, bu uyaranları tanıyıp, işleyebilme egzersizleri yapabilmeleri için önemlidir.
Her çocuğun desteğe ihtiyaç duyduğu duyu değişebildiği gibi, bu odalar da birbirinden farklı olabilmektedir. Örneğin, bazı odalar duymaya yönelik uyaranlara hitap ediyorken, bir diğeri görme ile alakalı uyaranlarla dolu olabilir. Her çocuk için nasıl bir odaya ihtiyaç duyulduğuna uzmanlar tarafından karar verilmelidir.
Duyu Bütünleme Egzersizleri
Duyu bütünleme egzersizleri çok çeşitlidir ve her duyuya hitap eden egzersizler vardır. Çocuğunuzla evde günlük objeler ile yapabileceğiniz birçok egzersiz bulabilirsiniz.
Örneğin, karşılıklı top atarak bir hedefi vurmayı denemek, tıraş köpüğü, oyun hamuru, parmak boyası gibi şeylerle çıplak el ve ayaklar ile oynamak, içi pirinç, bulgur gibi tanelerle dolu bir kabın içerisine oturarak oyun oynamak, karşılıklı olarak hareket taklit etme oyunu oynamak ve daha birçok egzersiz evde kolayca yapılabilmektedir.
Bu egzersizler sayesinde çocuk farklı duyu uyaranlarına aşinalık kazanmaya başlayabilmektedir.
Duyu Bütünleme Etkinlikleri
Evde duyu bütünleme etkinlikleri yapmak, bu terapinin verimliliği açısından önem arz etmektedir. Bu nedenle, uzmanların sağladığı desteğin yanı sıra, ebeveynlerin de konu hakkında bilgi edinip, ev ortamında çocuğu desteklemesi gerekir.
Farklı kokuların olduğu bir ortam yaratmak, çocuğun köpük, fasulye gibi farklı maddelere dokunabileceği etkinlikler hazırlamak, yorgan altında oyunlar oynamak gibi farklı duyulara hitap eden oyunlar düzenlenebilir. Ancak, etkinlikler esnasında hiçbir duyusal uyaran çocukta travma yaratacak kadar yoğun olmamalıdır. Bu nedenle süreç, mutlaka bir uzmana danışarak yürütülmelidir.
Duyu Bütünleme Oyuncakları
Duyu bütünleme oyuncakları, çocukların farklı duyularını uyarmak için tasarlanmış özel oyuncaklardır. Parlak, zıt renkler, sesler veya farklı dokular gibi öğeleri içerebilirler. Bu oyuncaklar, çocukların oyun oynayarak güvenli ve doğal bir ortamda duyularını geliştirmelerine yardımcı olmak içindir.
Bebeklerde Duyu Bütünleme Bozukluğu Belirtileri
Bebeklerde duyu bütünleme bozukluğu belirtilerini anlamak çocuklara göre daha zor olabilmektedir. Ancak, ebeveynlerin, belirtileri bilmesi ve bebeklerini dikkatli gözlemlemeleri durumunda farklılıkları fark etmeleri mümkündür.
Bebeklerde bu belirtiler, kucağa alındığında ağlama, hızlı hareketler ve havada tutulmaktan hoşlanmama, seslere zaman zaman aşırı korkarak tepki verme, emme, yutkunma, çiğneme gibi eylemleri yerine getirmekte zorlanma, parlak ışıklara maruz kaldığında ağlama, çarşaf veya yorgana sıkı sıkı sarılı halde yatma ihtiyacı gibi örneklendirilebilir.
Duyu Bütünleme Terapisi Ücreti
Duyu bütünleme terapisi ücreti birçok etkene göre değişebilmektedir. Ücretin belirlenebilmesi için öncelikle bu bozukluğa sahip olan çocuğun ihtiyaç duyduğu terapi yöntemine karar verilmelidir. Daha sonrasında terapi esnasında kullanılacak materyaller ve aktiviteler de buna göre şekillendirilmektedir.
Bunların yanı sıra, terapiyi uygulayan uzmanın tecrübesi, çalıştığı yer gibi unsurlar da ücreti etkilemektedir.